जेव्हा जेव्हा शिक्षक हा शब्द येतो तेव्हा शिस्त, शालीनता, शाळा, विद्यार्थी, पुस्तक आणि साधेपणा, असेच काहीसे चित्र डोळ्यासमोर येते. पण लक्ष्मणराव काशिनाथ किर्लोस्करांचा विचार केला तर या सगळ्याशी आणखी एक मोठी गोष्ट जोडली जाते. शाळेत सृजन आणि प्रतिभा घडवण्याचे काम करणारा शिक्षक वास्तविक जीवनातही सृजन आणि निर्मितीचे मोठे काम करू शकतो.
आज आपण लक्ष्मणराव काशिनाथ यांच्याबद्दल बोलणार आहोत ज्यांनी किर्लोस्कर ग्रुपची स्थापना करून समाजाला नवी दिशा दिली. यशासाठी विचार आणि धाडस खूप महत्त्वाचे असते हेही त्याच्या कथेतून दिसून येते. यासाठी पैसा आणि कौटुंबिक परिस्थिती काही फरक पडत नाही.
एकेकाळी केवळ 45 रुपये पगारावर काम करणाऱ्या या शिक्षकाने 10 हजार कोटींचा व्यवसाय केला आहे. लक्ष्मणराव काशिनाथ किर्लोस्कर यांनी केले आहे. एकदा किर्लोस्कर म्हणाले होते की पुढे जाण्यासाठी विचार मोठा असला पाहिजे, खिशातून नाही.
सुरवातीपासून वाचावेसे वाटले नाही
लक्ष्मणराव किर्लोस्कर यांचा जन्म २० जून १८६९ रोजी महाराष्ट्रातील गुरलाहुसूर या छोट्याशा गावात झाला. किर्लोस्करांना लहानपणापासून वाचनाची अजिबात आवड नव्हती. त्यांनी मुंबईतील जेजे म्हणून काम केले. स्कूल ऑफ आर्टमध्ये मेकॅनिकल ड्रॉइंग शिकलो. त्यानंतर ते मुंबईतील व्हिक्टोरिया ज्युबिली टेक्निकल इन्स्टिट्यूटमध्ये शिक्षक झाले.
1888 मध्ये त्यांनी त्यांचे भाऊ रामुआण्णा यांच्यासोबत ‘किर्लोस्कर ब्रदर्स’ नावाचे सायकलचे दुकान उघडले. लवकरच त्याने नोकरी सोडली. मग त्यांनी चारा कापण्याचे यंत्र आणि लोखंडी नांगर बनवण्याचा छोटा कारखानाही सुरू केला. अनेक अडचणींनंतर त्यांनी औंधच्या राजाकडून कर्ज घेऊन 32 एकर नापीक जमीन विकत घेतली.
पहिला लोखंडी नांगर विकायला 2 वर्षे लागली
तेथे कारखाना सुरू झाल्याने जमिनीचे स्वरूप पूर्णपणे बदलले. किर्लोस्करांना त्यांचा पहिला लोखंडी नांगर विकायला दोन वर्षे लागली. पण लक्ष्मणराव किर्लोस्करांनी अजिबात हार मानली नाही. किर्लोस्करांनी जी कंपनी तयार केली आहे ती आज 2.5 अब्ज डॉलर्सची मोठी कंपनी बनली आहे.
आज कंपनीचे एकूण उत्पन्न $2.5 बिलियन पेक्षा जास्त आहे
१८८८ साली सुरू झालेल्या किर्लोस्कर समूहाचे नाव किर्लोस्कर ब्रदर्स लिमिटेड असे होते. लक्ष्मणराव किर्लोस्कर यांच्या नेतृत्वाखाली या कंपनीला ऐतिहासिक यश मिळाले. आज किर्लोस्कर समूह अभियांत्रिकी आणि वाल्व, पंप, इंजिन आणि कॉम्प्रेसरच्या निर्मितीमध्ये गुंतलेला आहे. सध्या कंपनीत सुमारे २८ हजार कर्मचारी कार्यरत आहेत. कंपनीचे एकूण उत्पन्न $2.50 बिलियन पेक्षा जास्त आहे.
